Beste lezer, welkom bij een nieuwe editie van Damkunst! In vier afleveringen neem ik u mee in mijn strijd om de wereldtitel, die van 19 tot en met 30 december plaatsvond in het gemeentehuis van Wageningen. Ik zal vertellen hoe mijn voorbereiding verliep, hoeveel van die voorbereiding daadwerkelijk het bord gehaald heeft, hoe ik de match beleefd heb, en nog veel meer!
Laten we bij het begin beginnen. Mijn vorige artikel voor Damkunst kwam vlak nadat ik het Riga Open 2023 op mijn naam wist te schrijven. Na de World Cup in Parijs, was dat mijn tweede toernooioverwinning van een reeks van vier: na het toernooi in Riga volgden nog de World Cup in Rotterdam, en het Nijmegen Open. Mede door deze bijzonder succesvolle zomer werd ik in 2023 winnaar van het World Cup-klassement, en aanvoerder van de internationale ratinglijst. Met het WK op Curacao in oktober in het vooruitzicht, zou 2023 dan echt míjn jaar gaan worden?
Dat liep even anders! Er is al veel geschreven over dat bewuste WK, maar naast natuurlijk mijn ijzersterke Nederlandse collega's lagen er ook anderen op de loer voor de titel. In het bijzonder de Oekraïner Yuriy Anikeev. Ik kan me nog goed herinneren dat het een haar scheelde, of Anikeev had in het World Cup-toernooi in Riga mijn collega en vriend Jitse Slump verslagen. Slump haalde nipt de remise, maar die partij was vooral tekenend voor de agressieve, aanvallende stijl die de Oekraïner in de afgelopen paar jaar ontwikkeld heeft, en waarmee hij zo ontzettend productief geworden is. Een omstander zei hardop: "Yuriy gaat dat WK heel spannend maken!" En zo geschiedde.
Waar er op het wereldkampioenschap voor mij van alles níet goed ging, ging voor Anikeev alles juist wél goed. Hij reeg in de eerste helft van het toernooi de ene na de andere overwinning aaneen, en had halverwege een ruime voorsprong op het peloton. Halverwege begon ik warm te draaien, en wist ik in een bijzondere partij uiteindelijk te winnen van Franse grootmeester Arnaud Cordier, die me in 2015 nog van de wereldtitel af wist te houden. Op dat moment lag ik juist weer op koers voor de wereldtitel... maar Anikeev beantwoordde dat twee rondes voor het einde met een geweldige, tactische overwinning op de oerdegelijke Nederlandse grootmeester Martin Dolfing. Toen was het eigenlijk wel duidelijk: de allereerste plak van Anikeev op een WK was meteen een gouden.
Ik eindigde op de tweede plaats, maar aangezien Roel Boomstra na zijn matchoverwinning in 2022 op Alexander Schwarzman afstand had gedaan van zijn rechten als wereldkampioen, werd het al snel duidelijk dat ik in 2024 de match om de wereldtitel mocht gaan spelen tegen Anikeev. Dat was op dat moment best een troost - hoewel het in 2023 niet gelukt was, kreeg ik in 2024 nog wel een kans om in een direct duel de titel over te nemen.
Naast professioneel dammer, ben ik ook masterstudent Particle- and Astrophysics aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. De (tweede) helft van die master bestaat uit een eigen onderzoek. Zo'n onderzoek was er in de bachelor ook, maar daar duurde het onderzoek een halfjaar en kreeg je er 12 EC voor. In de master is dat 60 EC, wat eigenlijk inhoudt dat je er een heel jaar fulltime mee bezig moet zijn. Mijn ervaring uit de bachelor was dat een dergelijk onderzoek eigenlijk op geen enkel moment écht gelegen komt als je ondertussen ook een damcarrière probeert te onderhouden - ik rondde mijn bachelorscriptie af tíjdens het NK 2021 in Kraggenburg. Bij de omvang van een masteronderzoek komt dit natuurlijk nóg zwaarder aan het licht. Hoewel ik wist dat ik in de tweede helft van 2024 een match om de wereldtitel ging spelen, besloot ik daarom om in het begin van 2024 een afspraak te maken bij een professor aan de High Energy Physics -afdeling, over een onderzoek binnen de donkere materie. Hoewel ik in de maanden erna nog wat moest bijspijkeren, kon ik in mei 2024 aan de slag met het onderzoek.
Toen het (na een heel gedoe, overigens) duidelijk werd dat de match in december gespeeld zou gaan worden, maakte ik meteen goede afspraken met mijn begeleiders van de universiteit en mijn voorbereidingsteam. Met mijn begeleiders sprak ik af dat ik in de buurt van de match mijn onderzoek voor ongeveer twee maanden zou kunnen pauzeren ten behoeve van de voorbereiding, en ik dacht zo'n vier weken nodig te hebben vanaf dat moment tot de start van de match. In die vier weken zouden we een intensief programma op poten zetten met sparring, concrete openingsvoorbereiding en alles wat nog meer bij een match komt kijken.
In de zomer had ik met mijn team (toen bestaande uit Rik Keurentjes en Alexander Baliakin) al een goed gesprek gehad, waarin we onszelf vooral een aantal belangrijke vragen hebben gesteld. Hoe gaan wij de match winnen? En belangrijker, hoe gaat Anikeev de match winnen? Hoe kunnen we dat tegengaan? Welke mensen kunnen we nog aan ons voorbereidingsteam toevoegen, die ons kunnen helpen bij de voorbereiding en bij het beantwoorden van deze vragen? En als laatste: je denkt toch niet echt aan vier weken voorbereiding genoeg te hebben om de match te winnen, als je tegenstander zich misschien wel een jaar heeft voorbereid? Wat ga ja zélf de komende maanden doen ter voorbereiding, tussen je onderzoek door?
Wat ik als eerste heb proberen te doen is een goed profiel proberen te krijgen van Anikeev als dammer. Voordat ik aan dit hele avontuur begon, kwam hij op mij over als oerdegelijk en niet doorheen te komen; een stijl die hem bijna onverslaanbaar maakt, maar die hem ook belet om écht productief te zijn. Een hele technische speler, "een mooie stand is een goede stand". Maar toen ik wat beter ging kijken naar zijn partijen van de afgelopen jaren, heeft hij in die tijd wel degelijk wat aanpassingen gemaakt. Wat meteen opviel was dat hij een wat ruimer openingsrepertoire had opgebouwd tegen spelers van wie hij graag wilde winnen; onder andere met het hyperagressieve 1. 35-30! met wit, en de aloude Vos-variant met zwart. Het was een beetje alsof hij zichzelf, met zijn gezonde stijl, wilde dwingen om vanaf de eerste zet oorlog op het bord te maken, om productiever te zijn.
Wat me als tweede opviel is dat mijn eerste classificatie van zijn spel veel te kort door de bocht was. Hij is wel degelijk op zijn eigen manier een principiële speler, maar een belangrijk detail is dat het wel altijd onder zijn voorwaarden moet zijn. Mijn eigen voorwaarden zijn vaak nogal vaag; ik zou tegen veel spelers een objectief iets mindere, maar scherpe stand accepteren onder het mom van "maar het is in ieder geval een scherpe stand". Dat heeft er denk ik vooral mee te maken dat in een scherpe, gebonden stand, een fout een veel groter effect kan hebben dan in een open stand. Maar Anikeev heeft denk ik voor zichzelf een heel duidelijk beeld van welke soorten standen en openingen hij tegen bepaalde spelers wel en niet wil hebben en houdt zich daaraan. Hij heeft geen enkele moeite om naar remise af te wikkelen of de stand te vereenvoudigen als de stand hem niet meer bevalt. Dat maakt hem juist ook zo moeilijk te verslaan: hij is niet iemand die te vér gaat, zoals ik zelf juist wel kan doen.
Wat daar ook nog eens bij komt is dat hij met de klok ontzettend procedureel te werk gaat; hij vertrouwt op zijn intuïtie, en houdt altijd genoeg tijd over voor de latere fase van de partij. Soms om de winst uit te rekenen, soms om op de meest duidelijke manier remise te maken.
Met dit alles in het achterhoofd probeerde ik met mijn team een inschatting te maken van Anikeevs strategie voor deze match. We stelden twee dingen vast:
- Aangezien tijdverbruik een van mijn eigen valkuilen is, zal Anikeev dat zoveel mogelijk proberen uit te buiten. Hij zal waarschijnlijk proberen de boot een beetje af te houden, misschien mij zelfs licht initiatief geven, om mij te dwingen tijd te gebruiken om het onderste uit de kan te halen. Een rekenstrijd zal hij willen vermijden, want dat is niet zijn kracht, en wel die van mij.
- Een wat krachtiger statement: als ik niet in tijdproblemen kom, heb ik niet het idee dat ik een partij van hem kan verliezen.
Dat laatste was misschien vooral belangrijk om mij het idee te geven dat ik geen hele bijzondere dingen hoefde te gaan doen om deze match te winnen, zeker als hij een beetje provocatief zou gaan spelen.
In de tussentijd hadden we ook besloten mijn vriend en collega Jitse Slump toe te voegen aan ons team. Baliakin, Slump en ik hadden een aantal vruchtbare sessies waarbij we het spel van Anikeev probeerden te analyseren en begrijpen. Daarnaast had ik ongeveer sinds maart een uitstekende en betrouwbare sparringspartner gevonden in de Chinese vicewereldkampioen Yiming Pan. Ik speelde door mijn onderzoek een stuk minder toernooien dan gebruikelijk in het jaar 2024, dus om "het contact met de bal niet te verliezen", hadden wij vrijwel wekelijks in de maanden maart tot en met oktober een sneldamsessie.
Fast forward naar 25 november, het moment dat ik mijn studie tijdelijk stopzette. Er brak een intensieve periode aan, waarbij we in 3 weken de hele voorbereiding concreet gemaakt hebben. Daarbij heb ik naast de drie eerder genoemde namen (Keurentjes, Baliakin en Slump) ook medewerking gekregen van Wouter Sipma; Sipma deed mee in de sparring en deelde zijn waardevolle ervaringen van de drie matches die hij als secondant van Roel Boomstra beleefd heeft. Slump was er de hele drie weken bij, en was zelfs óók nog tijdens de match iedere avond bij onze teammeeting.
In die drie weken hebben we prioriteit gemaakt van mijn openingsbehandeling. Het leek mij een goed idee om verdiepingen te zoeken in openingen die hij niet uitgebreid voorbereid heeft, maar gewoon vertrouwt. Binnen dat kader hebben we bijna al zijn 'standaardopeningen' wel onder een vergrootglas gelegd, en bij sommige wat interessants gevonden, maar bij heel veel ook niet. Er bestaat natuurlijk altijd een kans dat hij hetzelfde bij mij probeert te doen en mijn openingen probeert te ontkrachten, maar als ik zélf al afwijk van mijn eigen gebaande paden omzeil je dat ook meteen.
Na drie weken was onze voorbereiding compleet. Databases vol met partijen, ideeën, en woordelijke samenvattingen van alle gesprekken en trainingssessies. Het kon bijna gaan beginnen! Eerlijk gezegd zat de spanning me in die laatste week tot over de oren, en het nam alleen maar toe naarmate 19 december dichterbij kwam. Gelukkig had ik het daar in aanloop naar de match veel met mijn sportpsycholoog over gehad, en had ik een idee hoe ik met die spanning om moest gaan. Maar ik overdrijf niet als ik zeg dat dit de belangrijkste twee weken van mijn leven tot nu toe zouden gaan worden. Ik was goed voorbereid en nu moest ik het hoofd koel houden en doen wat ik met mezelf en mijn team had afgesproken.
Op de avond voor de eerste partij ging er van alles door mijn hoofd. Moet ik niet tóch met 1.35-30!? openen morgen, in het kader van psychologische oorlogsvoering? Om hem meteen het idee te geven dat ik zijn eigen wapens beter ken dan hij zelf? Of toch 1.33-29, waarna hij in de afgelopen jaren alleen maar 1...17-22 gespeeld heeft? Ik vind de Keller-opening met wit sowieso al lastig, en het grootste probleem vind ik dat een zwartspeler een stuk of 25 gratis zetten krijgt (als het niet meer is), en na de hele overhoring minstens een gelijkwaardige stand heeft, zo niet beter. Waar begin ik aan? Binnen de Keller hadden we ook (nog!) geen noemenswaardige afwijkingen gevonden. Nee, het werd 1.34-29 of 1.32-28, mijn twee meest vertrouwde openingszetten. Om even een goed beeld te krijgen van zijn strategie, en of hij specifiek voor deze match een nieuw openingsrepertoire zou hebben gebouwd, maakte ik uiteindelijk de keuze voor de laatste van de twee. We hadden op ieder mogelijk antwoord in ieder geval één goede optie, en vaak zelfs meer. Zo goed beslagen ten ijs ben ik nog nooit bij een partij aangekomen...
Overzicht WK-match Anikeev-Groenendijk 2024
Hieronder volgt de bespreking van de eerste matchpartij. De matchpartijen twee tot en met vijf zijn ook beschikbaar en te raadplegen door te klikken op de blauwe links. De partijen zeven tot en met twaalf en de aansluitende barragepartijen verschijnen hier later.