In de slotronde van het Nederlands kampioenschap 1957 in Utrecht heeft Henk Beeke (l.) zojuist 66...49-44!! gespeeld. Kort erna kan witspeler Geert van Dijk opgeven en grijpt daarmee net naast de titel. Foto: Nationaal Archief
Hoogstwaarschijnlijk zal die halve hekstellingpartij tegen
Anton Schotanus in een van mijn volgende bijdragen aan Damkunst
uitvoerig aan bod komen. Zoals –indirect– gezegd: de analytische
mogelijkheden die het gevorderde middenspel blijkt te bevatten, zijn
allerminst te versmaden! Het is echter een ándere, slechts 24 dagen
later gespeelde partij, die het eigenlijke onderwerp van dit artikel
vormt. En ook díé overwinning had ik voor een groot deel te danken
aan mijn recentelijk verworven kennis van de matchpartijen tussen
Koeperman en Sjtsjogoljev! Maar voordat ik de bedoelde partij bij
u ga introduceren, moet ik eerst het volgende kwijt. Tót najaar 1965
hield ik –wellicht om te bepalen op welk punt in mijn carrière ik mij
precies bevond, maar misschien ook gewoon voor de aardigheid– een
lijstje bij van alle NK-finalisten die ik aan mijn zegekar had weten
te binden. Toen ik met die gewoonte stopte, bleek ik in tweeënhalf
jaar tijd (25 juni 1963 - 11 december 1965) op de kop af vijftien
scalps te hebben verzameld. Tot mijn meest prominente slachtoffers
behoorden –in strikt chronologische volgorde– Wim van der Sluis
(Kampioenschap van Amsterdam 1964), Ed Holstvoogd (Noord-Hollandse
Clubcompetitie 1964), Freek Gordijn (NK 1965), Wim de Jong
(Kampioenschap van Noord-Holland 1965), Henk Laros (idem), Wim
Roozenburg (Clubcompetitie 1965) en Cees Varkevisser (Noord-Holland -
Zuid-Holland 1965). Waarmee overigens nog niet de grootste vis
genoemd is die ik in die periode aan de haak wist te slaan: in het
Brinta-toernooi 1965 (Hoogezand-Sappemeer) had ik van de nieuwe, oude
wereldkampioen Sjtsjogoljev gewonnen! Toch was Wim van der Sluis,
de Amsterdamse meester van wie ik in die beginjaren zo
verschrikkelijk veel heb opgestoken, níét mijn eerste scalp. Dinsdag
18 juni, vijftien dagen na afloop van het GS-Jeugdtoernooi, was
namelijk op de wekelijkse clubavond van Gezellig Samenzijn in het
AMVJ-gebouw (Vondelstraat/Stadhouderskade) de Zomercompetitie van
start gegaan. Daarin kwam ik, na in de openingsronde van J.J. de Wit
te hebben gewonnen, in de tweede ronde tegen J.H. Beeke(!)
uit.
Henk Beeke (1928-1990) was de jongste van de twee zonen
van Leendert Beeke, bestuurslid van de Weesper Damclub. Hij was ook
onbetwist de meest begaafde van de twee. Niet dat Henks oudere broer
Willem Cornelis Beeke (1917-1998), die in 1956 en 1962 eveneens tot
de eindronden van het Nederlands kampioenschap wist dóór te dringen,
niet óók een sterk en geducht speler was. Dat zou ikzelf aan den
lijve ondervinden nadat ik in het Kampioenschap van Amsterdam 1964
met de optimale score van 10 uit 5(!) was begonnen, maar door Wim
Beeke hardhandig tot de orde werd geroepen. In een veelbewogen,
‘Keller-achtig’ duel bracht hij mij een nederlaag toe die mij weer
met beide benen op de grond zette. Met als gevolg dat ik uiteindelijk
met Lex den Doop in een dubbele barrage (tweemaal drie partijen!)
alsnog om de titel moest strijden… Henk Beeke daarentegen kwam tot
liefst zes NK-deelnames (1955-1957 en 1961-1963) en boekte daarbij
bovendien beduidend betere resultaten dan zijn broer. Nooit scoorde
hij minder dan “+1”, en in 1955, 1957 en 1962 finishte Beeke zelfs op
“+2”. Van de in totaal 77 NK-partijen die hij in de genoemde periode
gespeeld heeft, won hij er vijftien en verloor hij er (slechts) zes.
Dat beeld van een misschien niet ál te productieve, maar
tegelijkertijd buitengewoon solide speler wordt volledig bevestigd
door Beeke’s optreden in het GS-Jubileumtoernooi 1957. In die sterk
bezette achtkamp won hij van Wim de Jong en bleef hij tegen de
overige deelnemers, onder wie Keller, Herman de Jongh, Wim Roozenburg
en de verrassende toernooiwinnaar Hisard, ongeslagen.
Om de
lezer een indruk te geven van de even ongeschoolde als uiterst
getalenteerde dammer die Beeke in míjn ogen was, druk ik hieronder de
–grotendeels onbecommentarieerde– partij af die hij op de slotdag van
het Nederlands kampioenschap 1957 van Geert van Dijk(!)
won.
G. van Dijk-J.H. Beeke NK 1957 (Utrecht, 9 maart
1957)
Een jaar
tevoren was in de NK-partij Terlouw-Beeke de eerder genoemde
Jurg-variant op het bord gekomen: 3.28-22 17x28 4.33x22 24-29 5.34x23 18x29 . Overigens: als witspeler had Beeke zelf óók
−tot tweemaal toe zelfs− voor 3.28-22 enzovoort gekozen.
Hiermee neemt Beeke al na een
luttel aantal zetten afscheid van de openingstheorie. Maar eerlijk is
eerlijk: voor een zwartspeler die zich nog (veel) minder aangetrokken
voelt tot het door 'de theorie' voorgeschreven 4...10-14 5.34-29 5-10 6.29x20 15x24 7.40-34 24-30?! 8.35x24 19x30 is de tekstzet, naast 4/5…15-20 wellicht, een bruikbare optie.
Voor zover hij geen dringender zaken had af te handelen (ik denk aan
zoiets als 39-34-30 enzovoort), had Van Dijk voor de bezetting van
veld 33 naar mijn smaak veel beter het stuk op 38 (38-33, 42-38
enzovoort) kunnen aanwenden.
Opnieuw een zet die men niet zo gauw zou verwachten. Maar
Beeke lijkt goed te hebben ingeschat dat wit er, als gevolg van diens
enigszins onevenwichtige schijvenverdeling (20.39-33?!), níét van kan
profiteren.
Opmerkelijk: we hoeven
slechts 44 naar 45 te verplaatsen, 14 naar 6 en 2 naar 7 of er is een
stelling ontstaan uit de fraaie partij die Vadim Virny in het
Oekraïens kampioenschap 1986 van Alexeï Chalin won!
Maar vanaf dit moment doet Beeke’s spel mij
vooral aan dat van Baba Sy denken. Ook Baba Sy namelijk placht in
dergelijke partijen (zoals tegen Hisard, Jalta 1961; Devauchelle,
Lucas Bols-toernooi 1961/1962; of Verleene, Challenge Mondial 1962)
aan de ene bordrand veld 21 permanent onder controle te houden en aan
de andere bordrand een zo groot mogelijke activiteit te ontplooien.
Voor de tweede maal binnen
vijf zetten gaat Van Dijk in de fout, en ditmaal zal Beeke geen
genade meer kennen. Wit had 61.43-38!! moeten spelen, om na
34-39 (anders 62.38-33! =) 62.45-40 op het
geëigende moment met het offer 40-34 te werken. Een enkel
voorbeeldje: 19-23 63.40-34!! 39x30 64.38-33! en wit
slalomt zich een weg naar dam.
De fraaie foto die van bovenstaande partij bewaard is gebleven, was mij tot voor kort onbekend, maar bevestigt op frappante wijze het beeld dat van beide spelers bij mij leeft. Waar Beeke bijna al zijn bedenktijd heeft opgesoupeerd, beschikt Van Dijk nog over meer dan dertig minuten voor zijn laatste zetten tot de volgende klokcontrole. Weliswaar durf ik omtrent het gehanteerde speeltempo niets met zekerheid te zeggen (in het NK 1961 kregen de spelers, na de eerste klokcontrole op de vijftigste zet, een half uur bedenktijd voor de eerstkomende 15 zetten; zie in dit verband ook "Jan Bom - dammer" (Utrecht 2002), pagina 194), maar het is overduidelijk dat Van Dijk aanzienlijk sneller heeft gespeeld dan zijn tegenstander. En dat komt volledig overeen met een uitspraak die Van Dijk deed toen hij in "Dammen" 35 (juni 1988) door Jan Wielaard werd geïnterviewd. Op Wielaards vraag namelijk waarom hij ‘slechts’ éénmaal kampioen van Nederland was geworden, antwoordde Van Dijk: „De voornaamste reden was dat ik faalde op beslissende momenten." En hij voegde daar ter verklaring aan toe: „Je hebt mensen met een negatieve faalangst. Zij gaan op de loop voor de moeilijkheden. Bij dammen uit zich dat door vlug spelen op kritieke momenten. Maar je hebt ook mensen met een positieve faalangst. Onder de dammers zijn dat degenen die in moeilijke situaties blijven puzzelen, en daardoor uiteraard in grote tijdnood komen. Ikzelf behoor tot het eerste type faalangstigen.” Aldus Van Dijk in 1988, die ook nog opmerkte dat hij „heel wat keren de zaak in de laatste ronde [heeft] verprutst”. Dit laatste gold wel heel in het bijzonder voor de slotronde van het NK 1957, waarin een puntendeling met Beeke hem de titel zou hebben bezorgd. Nu eindigde Van Dijk op een met Wim Roozenburg −de oudere (half)broer van Piet Roozenburg− gedeelde eerste plaats, waarna Roozenburg op grond van een beter SB tot kampioen werd uitgeroepen… Diezelfde reglementsbepaling bleek overigens een jaar later te zijn geschrapt. Toen Van Dijk en Keller na de slotdag van het NK 1958 beiden op 20 uit 14 bleken te zijn gefinisht, werd er een ‘dubbele’ barrage van tweemaal drie partijen uitgeschreven. Van Dijk won de vijfde, voorlaatste partij en veroverde daarmee zijn −zoals gezegd− eerste en
enige nationale titel. Met betrekking tot Keller, voor wie dit het
laatste NK-toernooi uit zijn lange en imposante carrière was, zou de
teller voorgoed op 13(!!) Nederlandse titels blijven staan, een tot
op heden nog nimmer geëvenaard record…
Keren wij weer terug naar het
tafereel dat door bovenstaande foto wordt uitgebeeld. In flagrante
tegenstelling tot Van Dijk lijkt Beeke juist optimaal gebruik te
hebben gemaakt van zijn ‘denkrecht’. Ook dat is volkomen in lijn met
de herinnering(en) die ik aan hem en zijn manier-van-spelen bewaar.
Beeke kwam namelijk vrijwel altijd in tijdnood. Maar het bijzondere
was dat hij −een enkele uitzondering daargelaten− desondanks de
sterkste zetten bleef produceren!
(In die zin zou men het foutieve
59…12-17 in zijn partij tegen Van Dijk “atypisch” kunnen noemen. Maar
tegelijkertijd is het wél zo fair te erkennen dat het, in weerwil van
het gereduceerde materiaal, bepaald geen eenvoudige materie betrof.
De te berekenen varianten waren immers lang en tamelijk wijdvertakt.
Bovendien zal het niet voor niets zijn geweest dat in het
Partijenboekje van het NK 1957 een vraagteken achter wits 57e en
zwarts 59e zet ontbreekt (foutje van Keller), zoals men ook op pagina
312 van het in 1986 verschenen "Jubileumboek 75 jaar KNDB" tevergeefs
zal zoeken (foutje van Sijbrands) naar kritisch commentaar op de
genoemde zetten…) Zo is mij mijn leven lang een beeld bijgebleven van
een uitwedstrijd (25 april 1964) tegen Huissen. Tegen wie Beeke die
dag speelde, weet ik niet meer, en de bedoelde partij is jammer
genoeg evenmin in een van de databases te vinden. ‘Omdat’ Henk
Kemperman −die volgens Toernooibase aan P.G. van Hout gekoppeld
was− en Piet Levels −míjn tegenstander− afvallen, denk ik aan spelers
als Jan Edink, Bart van Aalten of Maarten Storm. Maar het kan
−nuchter beschouwd− wie dan ook zijn geweest. Absoluut zeker is
echter dat Beeke weer eens in razende tijdnood was komen te verkeren.
Én dat, toen de kruitdampen na de vijftigste zet waren opgetrokken,
er een flinterdun standje (4x4, hooguit 5x5) resteerde waarin de
gunstige oppositie hem in alle varianten de winst garandeerde! De
kern van die stelling heb ik altijd onthouden: zij bestond uit het
door Beeke vrijwillig aanvaarde opsluitinkje van drie witte schijven
op 30, 34 en 35 versus drie zwarte stukken op 19, 24 en 25. (Mogelijk
was het opnieuw, evenals in 1957 tegen Van Dijk, zo’n
klassiek-achtige laveerpartij met een minoriteitsaanval tegen de
vijandelijke rechtervleugel geweest.) Het is mij helaas nooit gelukt
de precieze stelling uit die Huissense competitiepartij te
reconstrueren. Iedere poging in die richting lijkt trouwens bij
voorbaat tot mislukken gedoemd. Een systematisch onderzoekje leert
namelijk dat alleen al met aan weerskanten slechts vier schijven op
het bord er, zelfs als zwarts enige speelbare schijf een
‘gebiedsverbod’ voor de velden 3, 4, 5, 9, 10, 14, 15, 20, 18 en 23
krijgt opgelegd, altijd nog zo’n zestig winnende posities mogelijk
zijn! (Over het aantal mogelijke winststellingen in geval van een
5x5-stand denk ik maar liever niet na…)
