Banner Analyse

Damkunst

Van IJzendoorn - Verton

Van IJzendoorn - Verton

De auteur van deze partijbespreking, Martijn van IJzendoorn (rechts), in actie tijdens zijn geslaagde wereldrecordpoging. Foto: Pim Mul

„Voor eerst sinds lange tijd voelde ik weer spanning voor dampartij"

Auteur: Martijn van IJzendoorn
Deze regels schrijf ik ruim een maand na het verbreken van het Wereldrecord Kloksimultaan. Nog steeds voelt het een beetje gek. Het eerste wat de aanwezigen na afloop zich afvroegen was: waarom ging het zo makkelijk? Dat ik de tijdnoodfase probleemloos overleefde, was onverwacht. Het enige gevoel dat ik er meteen bij kreeg is: de volgende keer moeten er nog minimaal tien borden bij!

Voor de bespreking van de in mijn optiek mooiste partij van de wereldrecordpoging zal ik jullie meenemen in mijn voorbereiding op de kloksimultaan en hoe ik er uiteindelijk voor heb gekozen om voor vijftig borden te gaan. Het begon allemaal ruim een jaar geleden, begin 2022, toen Jan Kok mij opbelde met een "leuk idee". Stichting The Hague Open wilde iets voor mij organiseren ter ere van mijn succesvolle jeugdcarrière. Aan de telefoon kwam toen de vraag of ik geïnteresseerd was om het wereldrecord kloksimultaan aan te vallen dat destijds op naam stond van Alexander Georgiev. In 2015 verbrak hij het wereldrecord tegen 45 man met een percentage van ruim 75 procent, waar 70 procent voldoende was. Jan vroeg aan mij tegen hoeveel tegenstanders ik het zou willen doen, waarop ik vrijwel meteen antwoordde: "Tegen vijftig man!" Deze impuls kwam vooral, omdat ik tijdens de coronaperiode online al een keer eerder tegen veertig man simultaan had gespeeld. Mede omdat die simultaan zo soepel verliep, koos ik ervoor om tegen vijftig man te spelen. Velen raadden mij dit vrij snel af, omdat er werd gedacht dat de grens van het wereldrecord net iets boven de vijftig ligt. Dat zou betekenen dat het evenement slechts nog enkele keren georganiseerd kan worden. Ik was en ben nog steeds van mening dat de grens ergens tussen de zestig en zeventig borden ligt en ik zou graag de topspelers uit willen dagen om dit record naar het genoemde aantal op te schroeven!

Behalve van het organisatieteam van Stichting The Hague Open heb ik in mijn voorbereiding veel hulp gehad van Koos van Amerongen. Koos heeft onder andere in de voorbereiding naar de wereldrecordpoging een oefensimultaan in IJsselstein georganiseerd tegen dertig man. Tijdens deze simultaan ging het maar net goed. Twee tegenstanders waren zo vriendelijk om de partij remise te geven terwijl ik nog slechts enkele seconden op de klok had. De reden waardoor ik vaak in tijdnood kwam, was omdat het me niet lukte om snelle overwinningen te boeken. In de tweede oefensimultaan in Gouda tegen 28 man besloot ik daarom om mijn speelstijl aan te passen naar een wat agressievere aanpak. Dit resulteerde in een score van ruim 85 procent, zonder problemen te hebben in de tijdnoodfase. Na deze simultaan was ik er wel van overtuigd dat de wereldrecordpoging ook zou moeten lukken.

Voordat ik jullie vertel over hoe ik de dag van de wereldrecordpoging heb beleefd, moet ik wel eerst iets bekennen. Vooraf had ik het volgende in gedachten. Ik kom aan in Gouda. Vervolgens wens ik iedereen kort voor de partij even succes met een speech, want ik vind het uiteraard erg tof dat mijn tegenstanders uit alle hoeken van het land zijn gekomen voor de wereldrecordpoging. En zodra de klokken aan staan, ren ik als een speer door die zaal en doe ik mijn ding. Dit klinkt allemaal vrij relaxt en zo had ik het ook in mijn hoofd. Van nature ben ik eigenlijk nooit zo snel onder de indruk, ook niet tijdens een normale partij. Ik denk dan altijd: hier heb ik op getraind en dit is waar ik goed in ben. Wat kan mij overkomen? Maar toen ik die ochtend opstond, voelde ik voor de eerste keer in lange tijd weer spanning! M’n hart ging ineens sneller kloppen voor een dampartij! Wat gebeurt er, dacht ik meteen. Toen ik de zaal inliep, besefte ik pas dat het aantal borden ten opzichte van de tweede oefensimultaan bijna verdubbeld was. Desondanks voelde het ook wel weer fijn om die spanning weer eens te voelen. Het houdt mij alert en het geeft vooral extra motivatie om dit wereldrecord te verbreken. Toen de klokken eenmaal aan werden gezet, was ik in mijn element. Daarna ging het, niet helemaal vanzelfsprekend, wel hoe ik het me had voorgesteld…

In deze analyse neem ik jullie graag mee naar de meest fascinerende partij van de wereldrecordpoging. Op zowel technisch als tactisch gebied biedt deze partij tal van opmerkelijke momenten. Bovendien heb ik de afgelopen jaren een onverzettelijke liefde ontwikkeld voor de Keller-variant, met name wanneer wit de omsingelende kleur is. Gedurende de analyse zal steeds duidelijker worden waarom.

 1.33-29

Laten we gewoon bij zet 1 beginnen. Voorafgaand aan de kloksimultaan nam ik me dus voor om scherpe standen te creëren, omdat de kans op een snelle overwinning dan groter zou zijn. Mijn keuze om in vrijwel elke partij te openen met 34-29 of 33-29 zorgde meteen voor veel interessante flankspelstanden.

 17-22 2.39-33 11-17 3.44-39 6-11 4.50-44 1-6 5.31-26 16-21
 6.32-28
De gebruikelijke manier om de "Keller" te spelen, is zoals dat in de partij gaat. Vrij populair is ook de ruil met 6.29-24 19x30 7.35x24 20x29 8.34x23 18x29 9.33x24 13-18 10.38-33 9-13 11.33-29 en vrij nieuw is nu de volgende variant 11-16 12.42-38 7-11 13.47-42 3-9 14.38-33 14-20 15.42-38 10-14 16.32-28 5-10 met een interessante stand.
 6...19-23 7.28x19 14x23 8.35-30 10-14 9.30-24 5-10 10.37-31
Op dit moment heeft wit natuurlijk ook de keuze om voor de bekende Van Westerloo-variant te gaan. Dit heeft echter niet mijn voorkeur, omdat dit een vrij geforceerde variant is. Wanneer zwart dit ook kent, komt er vrij snel een bekende remisevariant op het bord na 10.33-28 22x33 11.39x19 14x23 12.38-32 20-25 13.40-35 9-14 14.42-38 11-16 15.37-31 14-19 16.44-39 19x30 17.35x24 10-14 18.38-33 14-19 19.45-40 19x30 20.40-35 7-11 21.35x24 23-28 22.33x22 18x38 23.43x32 en wit heeft eigenlijk niet veel te zoeken in deze stand
 10...20-25 11.24-20 15x24 12.29x20 14-19 13.20-15 10-14
 14.41-37

Met wit kun je op dit moment uit twee zetten kiezen. Wat ik nu doe, is bedoeld ter voorbereiding van de in de partij genomen ruil 18.34-30. Het is lastig om uit te leggen wat hiervan het voordeel is, maar deze ruil voorkomt denk ik vooral dat het zwarte centrum meteen heel sterk wordt.

Een andere variant is 14.40-35 22-27 15.31x22 17x28 16.26x17 12x21 17.33x22 18x27 18.34-30 25x34 19.39x30 maar in deze variant blijft zwart op 23 staan. In bepaalde gevallen, wanneer er een schijf van wit op 34 staat, kan er geruild worden met 23-29. Dit wordt vaak als vervelend ervaren voor de omsingelaar.
 14...22-27
Dit moment wil ik vooral even gebruiken om mijn ongenoegen te uiten over de zet die mijn tegenstander gelukkig niet heeft gespeeld, maar wel steeds vaker wordt gedaan: 14...23-29 15.33x24 19x30 Waarom?
Ten eerste beschouw ik dit als een slechte zet, omdat zwart, bij goed spel, een prachtige aanval heeft na 14...22-27.
En ten tweede vermijd je met zwart alle mooie varianten die er kunnen ontstaan in de strijd tussen aanval en omsingeling. Bij wijze van protest werk ik deze variant niet nader uit.
 15.31x22 17x28 16.26x17 12x21 17.33x22 18x27 18.34-30 25x34 19.40x18 13x22 20.45-40
 11-16

Mijn tegenstander zet op dit moment vrijwillig een schijf neer op 16. In combinatie met een schijf op 27 wordt die vaak gezien als zwak. Echter in deze situatie lijkt wit met iets als 21.37-31 er niet van te kunnen profiteren, omdat zwart redelijk snel aansluiting kan vinden bij zijn aanval.

Een opbouw als 20...7-12 21.40-34 8-13 22.38-33 12-18 is gebruikelijker.
 21.40-34 9-13 22.34-30 7-12
Tijdens de partij zag ik in een flits een bekende combinatie die zou kunnen ontstaan als zwart hier had vervolgd met 22...13-18 23.37-31 Correct is nu 18-23 en na 24.31-26 kan zwart probleemloos vereenvoudigen met 22-28 25.26x17 27-32 26.38x27 28-33 27.39x28 23x12
 23.44-40 12-18 24.40-34 18-23 25.38-33 3-9 26.33-29 13-18 27.39-33 8-13 28.37-31 21-26 29.43-39 26x37 30.42x31 6-11

Wit heeft zijn stand ideaal opgebouwd. De constructie met 29/30/33/34/39 zorgt ervoor dat zwart op zijn lange vleugel geblokkeerd wordt. 37-31x31 is net gespeeld om zwart ook op zijn korte vleugel te blokkeren. Nu wordt zwart gedwongen om door het centrum te spelen. Als het zwart lukt om via veld 32, met een ruil als 22-27, los te komen, staat hij in de meeste gevallen goed. Wanneer wit op tijd is om dat tegen te gaan, ontstaan er prachtige vastloopvarianten die vaak in het voordeel zijn van wit.

 31.30-25?
Dit laat al meteen zien hoe nauwkeurig er gespeeld moet worden om de omsingeling te laten slagen. Beter is 31.46-41! en dat heeft er vooral mee te maken dat wit nu wel op tijd is om alle zwarte acties via veld 32 goed tegen te spelen: 27-32 Twee mogelijkheden:  Met 32.48-42? is wits voordeel na
Veel beter is 32.31-26! 2-7 33.48-43 en nu twee opties:  Na 7-12? zal zwart nauwkeurig moeten spelen om de stand gelijk te houden:
Beter is 33...11-17 , hoewel na de uitstekende wachtzet 34.30-25! (veld 42 moet absoluut vermeden worden) alle kansen aan wit blijven. Zwart kan nu op twee manieren antwoorden:
23-28 35.47-42 16-21 36.49-44 en nu bekijken we drie voortzettingen:  De zwarte opstelling met 21-27?
Veruit het beste voor zwart lijkt 36...7-12! , vooral omdat zwart direct de dreiging 19-24 en 32-37 in de stelling brengt. Wit kan op twee manieren reageren:
 Niet slim is om nu de schijf op 32 aan te vallen met 37.42-38? Na
Het beste is daarom 37.34-30! Na 19-23 38.36-31
Ook na 38.42-38 23x34 39.38x16 wordt het remise. Na 14-19 moet wit namelijk zijn plusschijf teruggeven vanwege de dreiging 19-24! 40.33-29 34x23 met een gelijkwaardige stand
38...23x34 39.31-27 22x31 40.33x11 31-36! 41.26x10 36x40 42.10-5 34x43 43.5x41 kan de vrede worden getekend.
37...21-27 38.44-40 19-23 moet wit zich nu maar verdedigen met 39.29-24
Slecht, maar technisch nog wel remise, is de variant met 39.40-35? 13-19 40.35-30 9-13 41.29-24 23-29 42.34x23 18x20 43.15x24 13-18 44.24x13 18x9 enzovoorts.
39...23-29 40.34x23 18x20 41.15x24 12-18 42.40-34 14-19 43.24-20 18-23 44.34-30 13-18 45.30-24 19x30 46.25x34 9-13 47.20-14 13-19 48.14-9 4x13 49.34-30 27-31 en nu bijvoorbeeld 50.26x37 50...23-29 51.33x24 19-23 52.38x27 22x42 53.41-37 42x31 54.36x27 17-22=
37.44-40 en nu 7-12? is wel verloren als wit nu met schijf 42 naar 31 loopt 38.40-35 19-23 39.35-30 13-19 40.42-37 9-13 41.37-31 14-20 42.25x14 19x10 43.30-24+-
34.43-38! 32x43 35.49x38 23-28 36.41-37 19-23 37.30-25 14-19 38.47-42 12-17 39.38-32
 Als zwart nu denkt het zetje te moeten nemen met 19-24? 40.29x20 23-29 41.34x21
Ook 41.32x21 29x47 42.37-31! 16x27 43.34-29 47x24 44.20x29 leidt tot het gewenste resultaat.
41...16x47 , dan verliest hij: 42.37-31!
In plaats daarvan mag wit geen 42.33-29? spelen: 47x24 43.20x29 9-14 44.37-31 13-18 45.29-24 en nu is het alleen remise na 11-16! omdat op 46.31-27 22x31 47.36x27 de wending 4-10! 48.15x4 14-20 49.4x33 20x38 volgt, met remise als resultaat.
Tijdens de analyse verbaas ik me er elke keer weer over hoe nauwkeurig er gespeeld moet worden om een partij daadwerkelijk te kunnen winnen.
42...47x24 43.20x29 11-17 44.25-20 28-32 45.39-33 13-19 46.29-24 19x30 47.20-14 9x20 48.15x35 4-9 49.35-30 9-13 50.30-24 13-18 51.31-27! 32x21 52.24-19! De enige. 22-27 53.19-14 27-32 54.36-31 Ook doorlopen met schijf 14 wint. 21-27 55.31x13! 32-37 56.13-9! 37-42 57.9-4 42-48 58.14-10 en zwart kan opgeven.
32...2-7! direct weg.  Het beste is om dan maar af te haken met 33.30-24
Na 33.31-26? komt wit zelfs in de problemen 11-17! en nu twee voortzettingen:
34.49-43 34...7-11! en nu opnieuw een tweesprong: 35.42-38?
Ook als wit de indringer op 32 probeert aan te vallen via veld 37, komt hij al vrij snel in de problemen na 35.42-37 16-21 36.37x28 23x32 37.47-42 19-23 38.42-37 23-28 39.37-31 21-27 en nu moet wit verdedigen met 40.43-38 40...32x43 41.39x48 28x39 42.34x43 enzovoort.
35...32-37! 36.41x32 22-28 37.33x22 17x37 38.36-31 37-42 39.38-32 42-48 40.32-28 23x32 41.31-27 32x21 42.26x6 48-37 met een slecht, maar wel houdbaar eindspel voor wit.
33...19x30 34.34x25 23x43 35.49x27 11-17 36.41-37 7-12 37.37-32 13-19 38.32-28 9-13 39.31-26 22x31 40.36x27 19-24 41.42-38 14-19 42.47-42 18-23 43.15-10 23x43 44.42-38 43x21 45.10-5 24-30 46.5x6 12-17 47.6x9 4x13 48.26x17 30-35=
 31...11-17
Het is nu wel mogelijk om de aanval voort te zetten met 31...27-32! Wel is het betreden van 32 op eigen risico. Als wit niet op tijd is met de aanval op 32 is het echter wel zo dat de aanval vrij sterk kan worden. Dat laatste is zeker het geval na 32.31-26 11-17 33.46-41 23-28 34.34-30 17-21 35.26x17 22x11 36.33x22 18x27 enzovoort.
 32.49-44 23-28 33.44-40 2-8 34.40-35
 19-23?

Ook hier is het nog steeds mogelijk om een goede stand te krijgen met zwart, mede door de inval via veld 32. Na

 35.31-26?

De bedoeling is om na 35...27-32 te antwoorden met 36.29-24! met een goede stand voor wit. De partijzet is echter niet de beste.

Beter is 35.29-24! 28-32
35...17-21? 36.24-19! 13x24 37.31-26 met schijfwinst voor wit
 Sterk lijkt 36.24-20
Ook onvoldoende voor de winst is de variant 36.47-41 8-12 37.34-30 23-29 38.24-20 29x38 39.15-10 4x24 40.30x10 38-43 41.10-5 43x34 42.5x37 9-14 43.37x5 18-23 44.5x21 17x37 45.41x32 34-39= In dit soort standen waar zwart door het centrum wordt gedrukt, voelt het altijd alsof zwart een bepaalde storm moet overleven.
36...16-21 37.34-30
Na 37.31-26? geeft wit gek genoeg alle controle weg over zijn lange vleugel en is het nu zwart die aan de leiding gaat na 13-19 38.34-30 8-13 39.39-34 23-28 40.47-42 28x39 41.34x43 22-28
37...23-28 38.30-24 maar de stand is niet te winnen na 21-26 39.48-43 26x37 40.43-38 32x34 41.47-41 28x39 42.41x3 22-28 43.3-26 39-44 44.26-37 28-33 45.37x5 34-40 46.24-19 13x24 47.20x38 40-45=
 35...8-12?

Van beide kanten worden er fouten gemaakt. De partijzet is niet goed omdat het alle mogelijkheden met 27-32 en 17-21 uit de stand haalt. Beter is

35...13-19 36.46-41 8-13 37.47-42 27-32 38.41-37 32x41 39.36x47 28-32 40.48-43 23-28 41.47-41 19-23 42.42-37 13-19! Het beste wat wit nu maar kan doen is 43.29-24
Een lastig eindspel ontstaat als wit besluit om te nemen met 43.43-38? 32x43 44.39x48 28x30 45.35x13 23x34 46.13-8 34-40 47.37-32
Het logische 47.8-2? 40-45 en 48.2-7?? is op geniale wijze verhinderd na
14-20!! 49.25x3 22-28 50.7x32 45-50 51.3x21 16x38-+
47...40-45 48.32-27 22x31 49.26x37 en wit zal behoorlijk zijn best moeten doen om het eindspel te houden.
43...19x30 44.35x24 9-13 45.41-36 32x41 46.36x47 16-21 met een gelijkwaardige stand
 36.47-41?

De enige verklaring die ik kan geven op de vraag waarom ik hier niet de beste zet heb gespeeld, is omdat ik hier een beslissing maakte in slechts enkele seconden. Ik dacht dat het hier nodig was om de linkervleugel te controleren door snel actie te ondernemen. In dit geval was het echter beter om de aanval aan de andere kant van het bord in te zetten.

Veel sterker is 36.29-24! 14-19 en nu heeft wit drie opties:
37.35-30
De meest kansrijke zet lijkt 37.34-30! Vooral omdat zwart een onmogelijke verdediging moet vinden met 23-29!! 38.24-20 29x38 39.20-14 19x10 40.47-42 38x47 41.30-24 47x20 42.25x3 27-32 en nu een paar varianten ter illustratie waarom wit niet kan winnen:  Wat ik absoluut geniaal vind, is hoe zwart zich na 43.3-25 verdedigt: 43...32-37 44.39-34
 Zwart kan nu op briljante wijze naar remise combineren met 44...4-9!! 45.25x3 22-27 46.15x4 18-23 47.4x42 23-29 48.34x32 12-18 49.3x21 16x47=
 Na 37...28-32 lijkt wit te winnen: 38.47-42 23-28 39.33-29 9-14 40.39-33 28x39 41.34x43 22-28 42.24-20 42...4-9 43.43-39 19-23 44.15-10 23x43 45.10x8 12x3 46.48x39 Gek genoeg lukt het wit nu niet om gemakkelijk door de zwarte vleugel heen te komen: 18-23 47.30-24 47...16-21 48.46-41 17-22 49.26x17 22x11 50.41-37 32x41 51.36x47 11-17 52.20-15 17-22=
 36...28-32 37.35-30
 23-28? 38.30-24!

Zwart komt nu toch echt in de problemen, vooral omdat de achtergebleven schijf op 12 erg zwak begint te worden.

 14-19 39.25-20 19x30 40.34x25 13-19 41.29-24 19x30 42.25x34 18-23??

Hier begaat zwart een ernstige fout. Noodzakelijk is

42...9-13 maar ook dit ziet er behoorlijk eng uit na 43.34-29 13-19 44.15-10 4x24 45.29x20 18-23 46.41-37 32x41 47.36x47 12-18 48.20-15 23-29 49.33x13 18x9 50.26-21 17x26 51.15-10 27-31 52.39-34 22-27 53.34-29 31-36 54.29-24 9-14 55.10x19 28-33 Technisch lijkt de nu ontstane stand niet te winnen, maar in de praktijk heeft wit uiteraard enorme kansen.
 43.41-37?

Er wordt niet optimaal geprofiteerd van zwarts laatste zet. De door mij gespeelde zet leek me vooral overzichtelijk en ik zag niet zo snel hoe zwart zich kon weren tegen het partijplan.
Niettemin had de winst moeten komen van

 43...32x41 44.46x37
 12-18?

Zwart geeft me gelukkig een herkansing. Nog nipt remise is

 45.37-31
Een snellere weg naar de winst is 45.48-42 16-21 46.42-38 9-13 47.20-14+-
 45...28-32 46.20-14 9x20 47.15x24 4-10 48.24-20 23-28 49.48-43
Tijdens de partij zag ik dat ik nog even moest oppassen voor de wending 49.34-29? 17-21! 50.26x17 22x11 51.33x13 10-15 52.31x22 15x44=
 49...16-21 50.34-29 32-37 51.31x42 27-32 52.42-37 32x41 53.36x47 21-27 54.29-24 28-32 55.20-15 18-23 56.15x4 23-29 57.43-38 32x34 58.47-42

Hier gaf zwart op vanwege de rondslag

 29x47 59.4-15 47x20 60.15x40