Alexander Georgiev, hier in actie tijdens Open Flevoland 2018, kwam de afgelopen jaren maar nauwelijks in actie. Maar zijn duel met Nikolai Gulyaev kan met recht een pareltje genoemd worden, een partij waarin hij een grootse, creatieve prestatie verricht. Foto:foto.kndb.nl
Geniaal dubbeloffer dwingt oud-kampioen van Rusland op de knieën
Auteur: Ben Provoost Alexander Georgiev veroverde in
april de Russische damtitel. Afgaand op door Toernooibase verstrekte
statistieken was het de dertiende keer dat hij dit kunstje flikte. In
1995 lukte het Georgiev voor het eerst om de concurrentie achter zich
te laten in het vanouds sterkste nationale damkampioenschap ter
wereld. Diverse namen van oud-winnaars lieten in het kampioenschap
van 2023 verstek gaan. Alexander Shvartsman woont tegenwoordig in
Nederland en deed om begrijpelijke redenen niet mee. Alexey Chizhov
liet het toernooi eveneens schieten. Spelers als Ivan Trofimov,
Vladimir en Maksim Milshin, Ainur Shaibakov -zij wisten allen het
kampioenschap eerder te winnen- gaven evenmin acte de présence. Ook
de sterke grootmeester Murodullo Amrillaev -in 2011
vicewereldkampioen- verscheen niet aan de start. Heel spannend
wordt het jongste kampioenschap van Rusland niet. Al in de eerste
ronde schiet de latere winnaar raak - tegen Alexander Ldokov. In de
volgende zeven ronden weet hij nóg vier keer het net te
vinden. Hoewel er op het moment van schrijven slechts vier
partijen (allen van Georgiev) in Toernooibase staan van dit toernooi,
durf ik de stelling wel aan dat Georgiev in zijn duel met Nikolai
Gulyaev niet alleen zijn grootste sportieve prestatie neerzette, maar
ook zijn grootste creatieve prestatie. Alle reden dus om in deze
bespreking de schijnwerpers op dit duel te zetten. De partij stamt
uit de vijfde ronde. Tot en met ronde vier kunnen beide spelers bogen
om mooie scores. Georgiev gaat met 7 uit 4 aan de leiding, Gulyaev
volgt met Alexander Getmanski op een punt achterstand. Na
overwinningen in ronde vijf en zes loopt Georgiev drie punten uit op
de concurrentie, een gat dat niet meer kleiner wordt Niettemin is
ronde zeven erg spannend, want de degelijk aanvallende
titelverdediger, Sergey Belosheev, krijgt een zeer goede winstkans
tegen Georgiev. Als Belosheev deze niet benut en het duel in remise
eindigt, kan de inwoner van Ufa al een ronde voor het
einde tot kampioen worden gekroond. Op respectabele afstand
finishen vijf spelers met tien punten, onder wie Gulyaev. Aanvullende
criteria wijzen echter Getmanski en Belosheev aan als tweede- en
derdeprijswinnaar. Voor inhoudelijk in te gaan op Georgiev-Gulyaev
kort iets over de zwartspeler. Deze 33-jarige Rus is een sterke
dammer, getuige ook zijn FMJD-rating van 2311. Zijn eerste
aansprekende succes boekte hij in 2007, toen hij het
jeugdwereldkampioenschap op zijn naam wist te schrijven. Nadien
bleven écht grote successen uit, met uitzondering van het winnen van
het kampioenschap van Rusland 2018. Overigens deed Gulyaev eind 2021 ook nog van zich spreken door Polish Open Julinek Park te winnen, voor onder anderen zijn landgenoten Alexander Getmanski en Marsel Sharafutdinov.
In het in april gespeelde
toernooi zaten Georgiev en Gulyaev voor de tiende keer tegenover
elkaar, aldus Turbo Dambase - rapid- en sneldampartijen niet
meegerekend. Voorgaande negen keren wist Georgiev twee keer te winnen
(in het Russisch kampioenschap van 2010 en 2012). De overige duels
tussen de twee combattanten eindigden in een
puntendeling. Georgiev-Gulyaev 2023 kenmerkt zich allereerst
doordat de zwartspeler zijn grote tegenstander op afstand probeert te
houden. Zwarts derde zet spreekt bijvoorbeeld boekdelen en ook zijn
twaalfde zet is ronduit passief. Desondanks -of liever gezegd:
dankzij te voorzichtig opereren van Gulyaev- krijgt Georgiev al
spoedig aantrekkelijk spel. Met subtiele ruilen dunt hij zwarts lange
vleugel uit en werkt hij aan een omsingeling van het zwarte centrum -
waarbij te allen tijde een switch naar gunstig klassiek spel tot de
mogelijkheden behoort. Na een verrassende overgang naar half-open
klassiek (25.38-32) moet zwart secuur spelen. Nadat Gulyaev enkele
keren niet het beste tegenspel weet te vinden, komt hij in zwaar weer
terecht. In een tactisch steekspel met tijdelijke offers over en weer
grijpt de voormalige kampioen van Rusland mis. Met een fraai
dubbeloffer (40.26-21, 41.27-22 en 42.29-23) plaatst Georgiev Gulyaev
voor onoverkomenlijke moeilijkheden. De zwartspeler weet het nog tot
een overmachtseindspel te schoppen, maar Georgiev werkt het
onberispelijk af. 1.32-28
Deze openingszet verdient
niet de originaliteitsprijs. Dat 1.32-28 ook onder topspelers de
meest favoriete eerste zet is, zal er ongetwijfeld mee te maken
hebben dat wit schijf 46 snel kan ontwikkelen. Nog een reden om deze
zet te doen, is dat wit even afwacht en zo als het ware de bal bij
zwart legt.
De kans is groot dat hiermee wits
voorbereiding werd doorkruist. Het was, aldus Turbo Dambase, slechts
de 9e keer in zijn carrière dat Gulyaev zich van dit symmetrische
antwoord op 1.32-28 bediende.
Interessant! Volgens Turbo Dambase heeft Georgiev deze zet op dit
moment namelijk nog nooit eerder gespeeld. Duidelijk is dat deze
scherpe zet niets aan de verbeelding overlaat: wit wil een gevecht
van nabij.
En ook zwarts reactie is veelzeggend.
Net als in een aantal eerdere partijen tussen de twee houdt Gulyaev
graag de boot af tegen zijn illustere tegenstander.
Met 4.30-25 14-19 5.25x14 19x10 6.34-30 had de witspeler in de voetsporen kunnen treden van
Hans Jansen. Deze Amsterdamse grootmeester speelde regelmatig zo en
boekte fraaie overwinningen met deze speelwijze. Wel verkiest Jansen
op de derde zet 34-30 in plaats van het messcherpe 35-30. Georgiev
trekt echter zijn eigen plan. Hij blijkt ook niet geïnteresseerd in
het theoretische voordeel dat hij met 4.30-25 zijn randschijf op 35
kan oplossen. Al dan niet toevallig doet dit weer denken aan
Alexander Dibman. Van deze voormalige stadgenoot van Georgiev zijn
diverse voorbeelden bekend waarin hij in soortgelijke standen
eveneens een 'voordeeltje' laat voor wat het is ten gunste van zo
scherp mogelijk spel.
Wit schuift schijf 30 door naar veld 25. Een
aanknopingspunt is schijf 5, die wellicht moeilijk in het spel kan
worden gebracht. Omdat zwart met zijn vorige zet aankoerst op een
zo sterk mogelijke lange vleugel, lijkt een vuist bouwen met
45-40/44-40 en vervolgens 33-28x28 (in de hoop later veld 24 te
kunnen bezetten) minder kansrijk.
Het
afwachtende 6...2-8 kan tot een sleutelpositie leiden die
bekend is uit een andere opening: 7.45-40 17-22 8.37-32 11-17 9.41-37 6-11 10.46-41 1-6 11.50-45 4-10 12.31-26 en er
prijkt een positie op het bord die doorgaans ontstaat na de
beginzetten 1.32-28 17-22 2.28x17 11x22 3.37-32 6-11 4.34-30
enzovoorts. Zie voor een bespreking van deze opening door Ton
Sijbrands het boek "Jubileummatches 10 jaar "Dammen"", pagina 45 en
verder.
Niet de spannendste zet, maar wel
een met een duidelijk plan: wit wil met de ruil zwarte lange vleugel
verzwakken. Mogelijk voorvoelde Georgiev hier al dat er kansen zullen
komen op een centrumomsingeling.
Omdat Turbo
Dambase niet beschikt over de optie om zetten te voorzien van een
vraagteken tussen haakjes, verdient deze zet een naakt vraagteken.
Veel actiever is namelijk
12...13-19! Een
belangrijk voordeel van deze zet boven de partijzet, is dat zwart
schijf 21 niet automatisch degradeert tot randschijf, maar de optie
openhoudt om deze schijf in de toekomst naar veld 27 te dirigeren en
zo een veel actievere bestemming krijgt.
Het logische gevolg van wits vorige zet. We zagen
deze ruil vaker en het doel is onveranderd. Wit neemt op de koop toe
dat de tempiverhouding oploopt tot -10.
Geen vrijblijvende beslissing. Zwart moet straks
immers links een lastige beslissing nemen: a. 15 naar 24
dirigeren. Het gevolg daarvan kan zijn dat er een klassieke positie
op bord komt waarin schijf 9 gaat 'hangen'. b. opbouwen met 14-20,
9-14 en 20-24. Zwart riskeert daarmee dat schijf 15
achterblijft. De alternatieven zijn echter ook niet om over naar
huis te schrijven:
23...1-7 heeft ook zijn
bezwaren. Na 24.49-44 lijkt het erop dat zwart
zijn problemen alleen maar voor zich heeft uitgeschoven.
Op 17-21? wordt zwart weliswaar niet meer geplaagd door het
schijnoffer 27-22 en 33-29, maar nu is 25.33-29! 21x32 26.38x27 3-9 27.35-30! bijzonder problematisch, omdat de
zwarte vrijheid om op rechts te spelen tot nul is gereduceerd vanwege
kleine damcombinaties.
Een idee is om verder te
gaan met 23...14-20 24.34-30 17-22 De achterliggende
gedachte is dat zwart (door veld 14 open te houden) niet bang hoeft
te zijn voor een achtergebleven schijf op 15, omdat er na 30-25
altijd achterwaarts geruild kan worden met 19x10. En met een
(herhaalde) achterloop op 27 verliest zwart weliswaar tempi, maar hij
dunt de stand ook uit en maakt ruimte om schijf 6 te
ontwikkelen. Toegegeven, vetpot is het niet. Zwart mag hooguit
hopen dat hij de witte omsingelingspogingen van zich kan afslaan.
Scan: 25.36-31 21x32 26.37x28 23x32 27.38x27 26x37 28.41x32 Voor al deze
voortzettingen geldt dat wit onmiskenbaar gemakkelijker staat en hem
de beste kansen moeten worden toegedicht in een (gesloten) klassiek
afspel dat vermoedelijk later zal ontstaan. Maar dat Georgiev voor
een scherper voortzetting kiest, is begrijpelijk. Zeker ook gezien
zijn voorliefde voor half-open klassiek.
De
opmars van 15 naar 24 speelt wit in de kaart. Zwarts wens om veld 24
te bezetten, leidt ertoe dat wit binnen tien zetten zélf zal
infiltreren op dit cruciale veld. Had zwart beter? Vier
alternatieven nader beschouwd:
39.25x14 en dan pas 23-28 speelt. Na 40.32x23 18x9 Na het verplichte 41.27-22 kan
zwart altijd 12-18 spelen, waarna hij zijn verloren schijf terugwint
mét een perspectiefrijke stand.
Strikt genomen niet fout is 30...24-29 31.33x24 7-11 32.36-31* maar dan moet zwart
niet vervolgen met 17-22? Zwart lijkt het nu voor elkaar te
hebben, omdat 41-36 en 43-39 combinatief verhinderd zijn.
De
conclusie van deze variantenbrij is dat zwart na 25...1-7! 26.42-38
14-20 27.39-34 20-24 28.49-44 9-14 29.44-40 11-17 30.47-42 een
fractie gemakkelijker staat als hij 30...15-20! enzovoorts weet te
vinden. De prachtzet 25.38-32!? vergt echter dusdanig veel van de
zwartspeler dat hij al meteen een fout maakt, waarna analytisch
bezien voor het eerst in deze partij het strategische evenwicht in
deze partij verbroken wordt.
35...22x31 36.36x27 12-17
Hoewel de witte omsingeling er dreigend uitziet, zit een sluitende
winst er niet in, zoals onderstaande varianten illustreren. 37.49-43
35.27x38 Wit staat nu klaar om met schijf
29 naar veld 15 te marcheren en hopelijk snel daarna naar een van de
damvelden. Zwart kan alleen maar hopen dat zijn met 21-27 ingeluide
tegenaanval (Wat zou wit graag zien dat schijf 46 op veld 47 stond.)
sterk genoeg is om niet het hoofd te moeten buigen.
Aangewezen is 37...1-7 Wits beste kans schuilt dan in het afruilen van
schijf 28 met 38.38-32
Op 38.41-37
vereenvoudigt zwart met 28-32 39.38x27 18-23 40.29x18 13x42 41.48x37 In die overblijvende stand oefent wit nog steeds
enige druk uit, maar gezien het uitgedunde materiaal hoeft zwart zich
waarschijnlijk geen grote zorgen te maken over de goede afloop.
38...28x37 39.41x32 Zwart staat dan onder zware druk,
hoewel er analytisch niets beslist is.
40...17-21 41.26x17 12x32 42.30-25 14-19! en zodra wit op veld 20 verschijnt, krijgt
zwart met de ruil 9-14 weer een 'poortwachter' op veld 4. De
belangrijkste verdienste van de tekstzet is dat zwarts meest logische
zet fraai wordt weerlegd.
Zwart moet na wits 42e zet dus lijdzaam toezien dat
wit 24-20 gaat spelen en binnen afzienbare tijd doorbreekt naar dam.
De computer wijst er echter op dat wit dan desondanks geen
analytische winst in handen heeft. Dus zwart had zich hierop kunnen
en moeten inlaten.
Ten koste van een schijf baande
wit zich een weg naar de damlijn. Zwart is dan ook
kansloos. Niettemin vecht hij nog ruim twintig zetten door, maar
gelukkig maakt Georgiev geen fout meer en zet zijn fraai opgezette
partij in winst om.
